ΑΦΗΓΗΜΑ- ΖΩΗ ΚΑΙ ΒΙΟΠΑΛΗ * ΓΡΑΦΕΙ Ο ΜΑΝΟΥΣΟΣ Γ. ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ Αφιερώνεται στους αφανείς βιοπαλαιστές της γενιάς μου. «Άμα κάνεις μια βουτιά στον εαυτό σου δεν θα βρεις τον εαυτό σου αλλά όλους τους άλλους τους μικρούς και τους μεγάλους. Γιατί ο χρόνος είναι ένας και δεν πέθανε κανένας»Διονύσης Σαββόπουλος«Είμαστε γεννήματα της εποχής μας αλλά κουβαλάμε και την ιστορία των παλιότερων γενιών, γιατί «δεν πέθανε κανένας». Τούτες τις μέρες όλοι μιλούν για το πώς βγήκε η Χρυσή Αυγή με τόσο μεγάλο ποσοστό. Ξεχνούν όμως, ένα πράγμα: η γενιά των πατεράδων μας, και για τους νεώτερους των παππούδων τους, είχε ανθρώπους της Δεξιάς, οι οποίοι έπαιρναν λεφτά κόβοντας κεφάλια. Υπήρχαν συμμορίες που σκότωναν ανθρώπους για χρήματα, κόβανε τα κεφάλια των αριστερών και τα έβαζαν σε ένα σακούλι… Μιλάμε για μεγάλη αγριότητα στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Είχαμε δηλαδή κυνηγούς κεφαλών. Αυτό σίγουρα, μπορούμε να το ξεπεράσουμε μόνο με τον πολιτισμό, μόνο με τη γνώση. Αλλά ωστόσο, αυτά είναι τα φαντάσματα του παρελθόντος που επιβιώνουν ακόμη. Και είναι πολύ αρνητικό όταν δεν θέλουμε να δούμε αυτό το παρελθόν. Γι αυτό, θεωρώ ότι το χειρότερο πράγμα που έκαναν στην διάρκεια της συγκυβέρνησης, το 1989, ήταν που έκαψαν τα αρχεία της Αστυνομίας. Διότι, στην πραγματικότητα, ακόμα και το πώς είναι διαμορφωμένες σήμερα οι νοοτροπίες μας, οι απόψεις μας και οι αντιλήψεις μας, έχει πάρα πολύ να κάνει με τις προηγούμενες γενιές και όχι μόνο με τους κυνηγούς κεφαλών, 60 τόσα χρόνια πριν, αλλά, έχει να κάνει και με άλλα πράγματα.»{ΤΑΣΟΥΛΑ ΔΕΡΒΕΝΙΩΤΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ- ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑ} ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 60 Ο ΛΑΟΣ ΑΓΩΝΙΖΕΤΑΙ Η δεκαετία του 1960 στην Ελλάδα ήταν δεκαετία αγώνων για να αποκτήσουν δικαιώματα τα αποκλεισμένα από το σκληρό κράτος της δεξιάς, κοινωνικά στρώματα. Η οποία βεβαίως έμεινε μετέωρη και διακόπηκε απότομα από την δικτατορία της χούντας των Συνταγματαρχών στις 21-4-1967.Στην δεκαετία εκείνη έγινε προσπάθεια εκδημοκρατισμού της πολιτικής ζωής, με την άνοδο στην εξουσία της «Ε.Κ» και τον αγώνα των αριστερών δυνάμεων υπό την σκέπη της Ε.Δ.Α. Στο διεθνές στερέωμα κυριαρχούσε ο ψυχρός πόλεμος μεταξύ της Σοβιετικής ενώσεως ,των συμμαχικών της σοσιαλιστικών κρατών, και του δυτικού κόσμου, στον οποίο κυριαρχούσε η Αμερική ως η μεγαλύτερη δύναμη από τους νικητές του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Η Ελλάδα μια μικρή χώρα των Βαλκανίων «υποανάπτυκτη» όπως έγραφαν τότε οι εφημερίδες, έστελνε κατά χιλιάδες τα παιδιά της, σε χώρες υποδοχής μεταναστών, γιατί δεν μπορούσε να τα θρέψει. Το 1946 -49 είχε προηγηθεί ο εμφύλιος όπου ανάγκασε 200.000 ηττημένους να φύγουν κακήν κακώς, για τις σοσιαλιστικές χώρες, για να μη συλληφθούν εκτελεσθούν ,ή εξορισθούν. Στην Κρήτη κι από τον φόβο της βεντέτας δεν έγινε εκτεταμένος εμφύλιος πόλεμος. Στις αρχές της δεκαετίας του 60 υπήρχαν όμως ακόμη κομμουνιστές αντάρτες, στα Χανιά, που κρυβόντουσαν στα βουνά αλλά και σε φιλικά σπίτια, για να μη συλληφθούν από τις αρχές. Το πολιτικό κλίμα ήταν βαρύ. Η ασφάλεια παρακολουθούσε τις οργανώσεις της αριστεράς,{Ε.Δ.Α και «Δ.Ν.Λ} και κατέγραφε πληροφορίες ,όπου αρχειοθετούσε σε φακέλους. Αλίμονο σου, αν ήσουν αριστερός, ή είχαν υποψία ότι ήσουν φιλοαριστερός, ή κεντροαριστερός. Είχες φάκελο στην ασφάλεια, και σου στερούσαν σχεδόν όλα σου τα δικαιώματα. Αυτή ήταν «η ανάπηρη δημοκρατία,»ή μάλλον η ανύπαρκτη δημοκρατία που έζησαν οι γενιές που μεγάλωσαν μετά την Γερμανική κατοχή μέχρι την πτώση της χούντας το 1974. Μετά την νομιμοποίηση του Κ.Κ.Ε το 1974, η κατάσταση χαλάρωσε, αλλά οι φάκελοι υπήρχαν μέχρι το 1981, που ανέβηκε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. ΒΙΟΠΑΛΗ ΤΩΝ ΦΤΩΧΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΟΙ ΠΛΑΝΟΔΙΟΙ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ Την δεκαετία του 60 μεσουρανούσε στο μουσικό στερέωμα ο αγωνιστής μουσικοσυνθέτης, Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος ήταν και βουλευτής της Ε.Δ.Α, και ο Μάνος Χατζηδάκης οι οποίοι μελοποίησαν σπουδαίους Έλληνες ποιητές, και ανέβασαν σε υψηλό επίπεδο την αισθητική απόλαυση των Ελλήνων. Την δεκαετία αυτή διέπρεψαν Έλληνες θεατρικοί συγγραφείς, όπως, ο Δ. Ψαθάς, ο Αλέκος Σακελάριος, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης. Στο μικρόκοσμο της πόλεως των Χανίων υπήρχαν 3-4 κινηματογράφοι, όπου πολλές φορές περίμεναν ουρές οι άνθρωποι, για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους για ψυχαγωγία. Την δεκαετία του 60 στα Χανιά δεν υπήρχαν λαϊκές αγορές σε κάθε γειτονιά, όπως σήμερα με πλήθος μικρεμπόρων και παραγωγών. Υπήρχε μονάχα ένας χώρος του Δήμου στην οδό Καραϊσκάκη κοντά στα πεταλάδικα {χάνια} όπου ήταν εκεί, μικρέμποροι οπωρολαχανικών. Αν ένας επισκέπτης περνούσε από αυτή την περιοχή θα έβλεπε την επιγραφή¨ «Υπαίθριος αγορά παραγωγών». Με την διαφορά ότι ήταν μικρέμποροι με παραπλανητική πινακίδα. Οι πραγματικοί παραγωγοί έφερναν τα οπωρολαχανικά τους έξω, στο πεζοδρόμιο, και μέσα στην στοά του Δημοτικού μεγάρου.Στο ψυγείο έξω από την δημοτική αγορά ένας δαιμόνιος Χανιώτης επιχειρηματίας είχε ιδρύσει ένα σημαντικό εργαστήριο παραγωγής παγωτών με την ονομασία «Παγωτά Όλυμπος».Στην πόλη των Χανίων είχαν κατέβει από τα χωριά, πλήθος από οικογένειες αγροτών. Για να αποφύγουν την σκληρή ζωή του αγρότη της εποχής, πιστεύοντας ότι θα έχουν καλύτερη ζωή. Όμως λόγω ελλείψεως βιομηχανικής-βιοτεχνικής βάσης, όπως θα έλεγαν οι κοινωνιολόγοι, ασχολήθηκαν με παρασιτικά επαγγέλματα, όπως¨ καστανάδες λαχειοπώλες, και θυρωροί, στα μεγάλα αστικά κέντρα. Από την αρχή της άνοιξης μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, γύρω στους πενήντα πλανόδιους μικροπωλητές, από δεκατριών έως κάθε ηλικίας, μετρούσαν δρόμους στην πόλη, στα σχολεία και στα χωριά, για να δροσίσουν τα λαρύγγια των μεγάλων, αλλά περισσότερο των παιδιών, που τα περίμεναν με λαχτάρα. Αν φυσικά περίσσευαν στους πάμπτωχους γονείς χρήματα για …επιδόρπιο. Παγωτό κασάτο δικής του παραγωγής πουλούσε ο μπάρμπα Σίμος, έξω από τα σχολεία, όπου ξετρέλαινε τους πιτσιρικάδες. Δίπλα του ήταν ο Χαλκιόπουλος με τις ζεστές και λαχταριστές τυρόπιτες. Ένας λιγνός και αδύνατος άνδρας διαλαλούσε στεντορεία τη φωνή την περίφημη ανατολίτικου τύπου «μπουγάτσα Ιορδάνη.» Οι κουλουροπώλες προμηθευόταν κουλούρια από τον φούρνο του Ασημομύτη, στην οδό Χρυσάνθου Επισκόπου, και του Κορωνιοτάκη στην Λ. Κυδωνίας, και τα πουλούσαν στα ΚΤΕΛ αστικών και υπεραστικών λεωφορείων. Ο Τόνυ και αρκετοί άλλοι εμπορεύοταν με καροτσάκια διάφορα ψιλικά είδη. Δεν έλειπε και ο κυρ Αντώνης Δραπαζάνος με στέκι στην οδό Τζανακάκη, όπου πουλούσε φρέσκες μπανάνες από τα Μάλλια. Πριν 50 χρόνια δεν υπήρχαν στην πόλη των Χανίων μαγαζιά με σουβλάκια με καλαμάκι, και χοιρινό σε {γύρο με πίτα,} πολύ δε περισσότερο μαγαζιά με γρήγορη τροφή “fast food.Ήταν η εποχή της αργής και ήρεμης κίνησης, -“slow motion.” Υπήρχαν όμως πλανόδιοι σουβλατζήδες με τρίροδα καροτσάκια. Σε κάθε κινητό καρότσι υπήρχε μικρός χώρος στο κάτω μέρος, ως ψυγείο με πάγο, όπου αποθηκευόταν τα σουβλάκια με καλαμάκι. Στο πάνω μεσαίο μέρος του καροτσιού υπήρχε ο χώρος για αποθήκευση ψωμιού. Πάνω μπροστά ήταν τοποθετημένο ένα κομψό και λιλιπούτειο βαρελάκι κρασί. Αν εξαιρέσουμε ένα δύο πλανόδιους ψητοπώλες-σουβλατζήδες, που ήταν μικρής ηλικίας {έφηβοι}όπου εργαζόταν για να στηρίξουν τις πολυμελής και πάμπτωχες, πατρικές τους οικογένειες, και να βοηθήσουν τις αδελφές τους, που χρειαζόταν προίκα για να παντρευτούν, οι υπόλοιποι συνάδελφοι τους, ήταν οι ίδιοι οικογενειάρχες, όπου από την απασχόληση αυτή ζούσαν τις οικογένειες τους. Όλοι οι πλανόδιοι σουβλατζήδες της εποχής, ήταν εφοδιασμένοι από την αστυνομία, με άδεια πλανόδιου μικροπωλητού ανανεωμένη {αν δεν ήταν αριστεροί} μια φορά τον χρόνο. Κατά τον κανονισμό έπρεπε να φορούν άσπρες μπλούζες και να διαθέτουν βιβλιάριο υγείας. Υποχρεούταν δε, να πηγαίνουν στο νομαρχιακό τμήμα υγιεινής, μια φορά την εβδομάδα για υγειονομική επιθεώρηση. Μετά την αποστασία του 1965, και την πτώση της κυβέρνησης της «Ε.Κ» του Γ. Παπανδρέου, υπήρξε μια κατάσταση πολιτικής ανωμαλίας. Δεκέμβριος του 1966.Ορκίζεται ενώπιον του βασιλέως η υπηρεσιακή κυβέρνηση του Ι. Παρασκευοπούλου, για να διενεργήσει εκλογές. Υπουργός υγιεινής της κυβερνήσεως Παρασκευοπούλου αναλαμβάνει ο καθηγητής Ι. Χρυσικόπουλος. Από τις πρώτες του υπουργικές αποφάσεις ήταν η κατάργηση για λόγους δημόσιας υγείας των πλανοδίων πωλητών σουβλακιών. Οι άδειες τους για το 1966 ,θα ανανεώνονταν αλλά μετά, θα έμεναν οι φτωχοί αυτοί οικογενειάρχες, χωρίς δουλειά. Τότε συγκεντρώθηκαν όλοι μαζί, και αποφάσισαν να οργανωθούν συλλογικά σε σωματείο. Ζήτησαν βοήθεια και οδηγίες από την διοίκηση του εργατικού κέντρου. Έτρεξαν στις τοπικές εφημερίδες για δημοσιότητα του προβλήματος τους. Εκείνη την εποχή είχε έλθει στα Χανιά ο βουλευτής της Ε.Δ.Α και δικηγόρος Σταύρος Ηλιόπουλος, και στενός φίλος του κοινοβουλευτικού της εκπροσώπου και σπουδαίου ρήτορα Ηλία Ηλιού. Παρά τον φόβο ορισμένων να πάνε σε γραφείο Αριστερού κόμματος, αποφάσισαν να τον επισκεφθούν και να του δώσουν ένα υπόμνημα με τα προβλήματα τους. Ο αξιόλογος βουλευτής έκανε ερώτηση στον αρμόδιο υπουργό. Δεν υπήρξε όμως καμία ευαισθησία εκ μέρους του, που θα έμεναν στον δρόμο, μόνο στην πόλη των Χανίων, αρκετές φτωχές οικογένειες. Το 1966 ήταν ο τελευταίος χρόνος των πλανοδίων ψητοπωλών- σουβλατζήδων στα Χανιά. *Ο Μανούσος Γ. Δασκαλάκης έφηβος εκείνη την εποχή, υπήρξε για τρία χρόνια, πλανόδιος σουβλατζής.