Πώς λειτουργούν τα παράγωγα της κερδοσκοπίας;



Η Ε.Ε. υποστηρίζει ότι θα τερματίσει το κλίμα της «άγριας δύσης» που επικρατεί στις διεθνείς αγορές με τις ανεξέλεγκτες αγοραπωλησίες χρηματοπιστωτικών προϊόντων υψηλού κινδύνου.

Η ΕΕ επιδιώκει να επιβάλει κανόνες, ιδιαίτερα στις συναλλαγές που συνδέονται με παράγωγα και ασφάλιστρα κινδύνου. Πώς λειτουργούν τα παράγωγα της κερδοσκοπίας;
Πρόκειται για «οικονομικά όπλα μαζικής καταστροφής»;
Έτσι χαρακτηρίζει ο γνωστός επενδυτής Γουόρεν Μπάφετ τα παράγωγα και τις παρενέργειές τους. Ακόμα και όσοι θεωρούν την έκφραση υπερβολική παραδέχονται ότι κρύβει ψήγματα αλήθειας, γιατί το παράγωγο λειτουργεί σαν μοχλός: με ελάχιστη προσπάθεια έχει μέγιστη απόδοση, αλλά μπορεί να προκαλέσει και μέγιστη αναταραχή στις διεθνείς αγορές, γι αυτό και προσφέρεται για κερδοσκοπικά παιχνίδια.

Παράγωγα: παλιά μέθοδος πότε χρήσιμη, πότε επικίνδυνη

Ο Φραντς Γιόζεφ Λέβεν, επικεφαλής του Γερμανικού Ινστιτούτου Μετοχών, εξηγεί ότι «παράγωγο είναι ουσιαστικά το δικαίωμα να αγοράσεις μία μετοχή ή να πωλήσεις μία μετοχή σε μία μελλοντική τιμή, η οποία θεωρητικά ακολουθεί τις διακυμάνσεις της μετοχής, αλλά στην πραγματικότητα επηρεάζεται πολύ περισσότερο από τη μετοχή καθ’ εαυτή.»
Επειδή ακριβώς το παράγωγο μπορεί να ανεβάσει ή να κατεβάσει την απόδοσή του πολύ περισσότερο απ’ ότι θα αντιστοιχούσε στην τιμή μετοχών ή πρώτων υλών με τις οποίες συνδέεται, λειτουργεί και ως μοχλός επιτάχυνσης ή επιδείνωσης μίας οικονομικής κρίσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μετοχή της αυτοκινητοβιομηχανίας Φόλκσβαγκεν (VW) πριν από δύο χρόνια, όταν, μέσω «ανοιχτών πωλήσεων» που αντιστοιχούσαν σε μεγάλες προσδοκίες κερδών, έκανε ένα απίστευτο άλμα φτάνοντας τα χίλια ευρώ. Άλλο παράδειγμα: η αμερικανική ασφαλιστική εταιρεία AIG, που έφτασε στα πρόθυρα της πτώχευσης πριν διασωθεί με κρατικά κεφάλαια. Η κατάρρευση της εταιρείας είχε επιταχυνθεί μέσω συναλλαγών με ασφάλιστρα κινδύνου επισημαίνει ο Μπερντ Ρούντολφ, συνεργάτης του Ινστιτούτου Έρευνας Αγορών στο Μόναχο. Ο οποίος όμως διευκρινίζει ότι τα παράγωγα δεν είναι κάτι καινούργιο, υπάρχουν «στις διεθνείς αγορές από τον Μεσαίωνα. Την εποχή εκείνη συνδέονταν αποκλειστικά με πρώτες ύλες, για παράδειγμα οι αγρότες συνήθιζαν να αγοράζουν τον σπόρο τους ή να πωλούν τη σοδειά τους σε προκαθορισμένη τιμή και ημερομηνία»
Με αυτόν τον τρόπο οι αγρότες δεν κερδοσκοπούσαν, αλλά αντιθέτως εξασφάλιζαν σιγουριά και σταθερό εισόδημα. Έτσι και σήμερα μεγάλες επιχειρήσεις προσπαθούν να εξασφαλίσουν σταθερές τιμές για τις πρώτες ύλες τους, άρα και σταθερό επιχειρηματικό περιβάλλον με αντίστοιχες συμφωνίες, για παράδειγμα οι αεροπορικές εταιρείες κλείνουν συμβόλαια για αγορά κηροζίνης σε σταθερές τιμές.

Οι επενδυτές δεν έχουν στοιχεία για τις συναλλαγές που τους προτείνονται

Γουόρεν Μπάφετ: "τα παράγωγα είναι οικονομικά όπλα μαζικής καταστροφής"Το θέμα είναι ότι σε αυτήν την περίπτωση η συμφωνία αφορά κάτι το χειροπιαστό, δηλαδή ένα συγκεκριμένο προϊόν σε ορισμένη ποσότητα και ποιότητα, ενώ στο κερδοσκοπικό παράγωγο δεν υπάρχει χειροπιαστό αντικείμενο συναλλαγής. Παράδειγμα το παράγωγο που συνδέεται με το νικέλιο: ενώ η πρώτη ύλη του θα χρησιμοποιηθεί μόνο μία φορά, η συναλλαγή με το παράγωγο νικελίου μπορεί να γίνει τριάντα φορές, ανάλογα με τις προσδοκίες των συναλλασσομένων.
Και το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι συναλλαγές γίνεται συνήθως over-the-counter όπως λένε οι Αγγλοσάξονες, σε ελεύθερη μετάφραση, κάτω από το τραπέζι, επισημαίνει ο Μπερντ Ρούντολφ, διότι «ό,τι δεν γίνεται αντικείμενο συναλλαγής στο χρηματιστήριο, παραμένει αόρατο και δεν μπαίνει στη στατιστική. Επομένως οι πιθανοί επενδυτές δεν έχουν καν στοιχεία για τις συναλλαγές που τους προτείνονται.»

Ο όγκος των εξω-χρηματιστηριακών συναλλαγών με παράγωγα προϊόντα υπολογίζεται στα εξακόσια τρισεκατομμύρια δολάρια. Ποσό δεκαπλάσιο από το οικονομικό προϊόν που παράγεται σε όλον τον κόσμο. Και αν ακόμα δεν πρόκειται για «όπλο μαζικής εξόντωσης», όπως το θεωρεί ο Γουόρεν Μπάφετ, σίγουρα πρόκειται για «ωρολογιακή βόμβα» στις διεθνείς αγορές.


Mischa Erhardt / Γιάννης Παπαδημητρίου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου