Μπρος-πίσω για τη διαφθορά Εκτοξεύει το κόστος της η ανάμειξη της κομματικής νομενκλατούρας Του Πάνου Καζάκου ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τετάρτη 26 Σεπτεμβρίου 2012Η πολιτική και διοικητική διαφθορά έχει εξελιχθεί σε μείζον θέμα της δημόσιας συζήτησης. Μας την υπενθύμισαν πάλι πρόσφατα επεισόδια («λίστα των 32», συντάξεις-μαϊμού κ.ά.) που δηλητηριάζουν το πολιτικό κλίμα. Πρέπει επομένως να δούμε την ευρύτερη εικόνα χωρίς κυνήγι μαγισσών. Η διαφθορά αποτέλεσε μέρος της παθολογίας που οδήγησε σε τόσο βαθιά οικονομική κρίση και εμποδίζει σήμερα τις προσπάθειες για προσαρμογή της χώρας στις νέες διεθνείς συνθήκες. Σύμφωνα με πρόσφατη διαπίστωση της Global Financial Integrity «μόνο μεταξύ 2003 και 2011 βγήκαν από την Ελλάδα 261 δισ. δολάρια παράνομου χρήματος που προερχόταν από εγκληματικές ενέργειες, διαφθορά και φοροδιαφυγή» (εφημερίδα «Το Βήμα» 2.9.2012). Το κόστος της πολιτικής και διοικητικής διαφθοράς για το σύνολο είναι τεράστιο. Συνήθως φαίνονταν οι μεγάλης κλίμακας περιπτώσεις υποβρυχίων κ.ά. Τώρα έρχονται ολοένα και συχνότερα στην επιφάνεια οι μικρής και μεσαίας κλίμακας περιπτώσεις (π.χ. δωροδοκίες για μικροεργολαβίες του κράτους κ.λπ.). Συνολικά βαραίνουν το ίδιο: Η μικρή διαφθορά έχει ως πρότυπο ή άλλοθι τη μεγάλη, η μεγάλη χρειάζεται τη μικρή για να έχει και πολιτικούς συμμάχους. Πιο συστηματικά, η πολιτική και διοικητική διαφθορά επιβαρύνει τις τιμές εις βάρος του κοινού (π.χ. των φαρμάκων), γεννά τη φυγή κεφαλαίων, χειροτερεύει την ποιότητα των υπηρεσιών και προμηθειών, πράγμα που συμβολίζουν καθαρά τα υποβρύχια που γέρνουν, μειώνει τα φορολογικά έσοδα λόγω της εκτεταμένης συναλλαγής στις εφορίες, προκαλεί αδικαιολόγητα χρέη. Μέρος του χρέους που συσσώρευσε η χώρα οφείλεται στον ιδιωτικό πλουτισμό μέσω της διαφθοράς. Η διαφθορά συνεπάγεται ακόμα απώλειες δυνητικής παραγωγής και απασχόλησης, αφού εκτρέπει πόρους που θα μπορούσαν να διοχετευθούν στην παραγωγή, προς το εξωτερικό και μειώνει τη συμβολή έργων και προμηθειών στην ανάπτυξη της παραγωγικής βάσης της χώρας. H εμπειρική έρευνα επιβεβαιώνει ότι η καταπολέμηση της διαφθοράς επηρεάζει θετικά την ανάπτυξη! Οι ρίζες της διαφθοράς είναι βαθιές και έχουν ήδη αναλυθεί επαρκώς. Αλλά μένει το ερώτημα αν η κατάσταση είναι αντιστρέψιμη. Σύμφωνα με μιαν άποψη, η κρίση ευνοεί τη διαφθορά γιατί παρακινεί τους επιρρεπείς σε αυτή να αντισταθμίσουν μειούμενους μισθούς και εισοδήματα εκμεταλλευόμενοι δημόσιες ή άλλες θέσεις. Επίσης, η διαφθορά τείνει να αυτοαναπαράγεται διαμορφώνοντας ανάλογες αξίες όταν έχει εισχωρήσει βαθιά στο σύστημα. Εν τούτοις, η κυβέρνηση, υπό την πίεση της κρίσης (και της τρόικας), έχει αρχίσει να κινείται για την αντιμετώπιση της διαφθοράς. Ώς έναν βαθμό, τα Μνημόνια περιέχουν μέτρα που σε αυτή στοχεύουν, π.χ. προβλέποντας διοικητική μεταρρύθμιση ή υποδεικνύοντας ριζικές αλλαγές στη φορολογική νομοθεσία και τη δικαιοσύνη. Αλλά τα μηνύματα από την τρέχουσα πολιτική είναι αντιφατικά. Από τη μια μεριά ο υπουργός Δικαιοσύνης Αντώνης Ρουπακιώτης εξήγγειλε στις 18 Σεπτεμβρίου πλέγμα νομοθετικών ρυθμίσεων για την πάταξή της στο Δημόσιο: ταχεία εκδίκαση μεγάλων φορολογικών υποθέσεων με δίκες εξπρές καθώς η τρόικα (!) απαιτεί την εκκαθάρισή τους ώς το τέλος του 2013, επίσης ταχεία εκδίκαση υποθέσεων εις βάρος επίορκων υπαλλήλων κ.ά. Από την άλλη μεριά, όπως δήλωσε ο πρώην γενικός επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης Λ. Ρακιντζής, «γίνονται δύο βήματα εμπρός και ένα πίσω». Π.χ. αφαιρέθηκε από τον επιθεωρητή η δυνατότητα να κάνει ενστάσεις κατά αποφάσεων των πρωτοβάθμιων πειθαρχικών συμβουλίων, ενώ επίσης ο ίδιος αντικαταστάθηκε από πρόσωπο που διακρίθηκε για την... κομματική καριέρα του. Δεν ξέρουμε τι θα αποδώσουν όλα αυτά. Οι αντιστάσεις είναι μεγάλες. Π.χ. δεν εφαρμόσθηκε ώς τώρα ο σχετικός νόμος που προέβλεπε, ανάμεσα σε άλλα, τη συγκρότηση νέων πειθαρχικών συμβουλίων χωρίς τη συμμετοχή συνδικαλιστικών εκπροσώπων και δεν προωθήθηκαν στα νέα όργανα χιλιάδες υποθέσεις που εκκρεμούν κατά των επίορκων. Δεν άλλαξε ο νόμος περί ευθύνης υπουργών. Ας προσθέσουμε ότι πρόσφατη Εκθεση της Επιτροπής Κρατών κατά της Διαφθοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης (GRECO, 2012) περιλαμβάνει 27 σαφείς και συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση της διαφθοράς στην Ελλάδα, εκ των οποίων δεν εφαρμόσθηκαν οι 26 από τις ελληνικές Αρχές. Σε μεγάλο μέρος οι συστάσεις αφορούν το πολιτικό μας σύστημα! Το αποτέλεσμα ήταν να τεθεί η χώρα μας σε άλλο ένα καθεστώς επιτήρησης μέχρι τέλους του 2012. Η αντιμετώπιση της διαφθοράς μόλις άρχισε. Η προσπάθεια θα διευκολυνθεί αν η κοινωνία καταλάβει τι της κοστίζει, αν εκλογικευθεί η κρατική παρέμβαση στην οικονομία και, συναφώς, αν περιορισθεί η ανάμειξη της κομματικής νομενκλατούρας που δρα χωρίς αρχές, σταθερούς κανόνες και ανεξάρτητους ελέγχους. Ο Πάνος Καζάκος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών