Συνοπτικά - Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης

(το κείμενο περιέχει αποσπάσματα από αφιέρωμα του περιοδικού «Ε» 1049, 29/05/2011 του Δημήτρη Αναστασόπουλου - dimitr@enet.gr)
'Δημοκρατία της Βαϊμάρης' (Weimar Republic, Weimarer Republik) ονομάστηκε η σύντομη και ταραχώδης περίοδος στη Γερμανία μεταξύ 1919 και 1933 - από τη λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι την άνοδο του ναζιστικού κόμματος στην εξουσία. Είναι η κατάληξη της γερμανικής επανάστασης που ξεκίνησε το Νοέμβριο του 1918 (οπότε και υπεγράφη η Συνθήκη των Βερσαλλιών, το τυπικό τέλος του πολέμου).
Στην πόλη της Βαϊμάρης έγινε η συνταγματική συνέλευση, όπου και καθορίστηκε η αλλαγή του πολιτεύματος από αυτοκρατορία σε κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Μετά την υπογραφή της Συνθήκης την εξουσία πήρε το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα που είχε την πλειοψηφία στο Reichstag. Μόνο που και αυτό το κόμμα δεν ήταν μια ενιαία πολιτική δύναμη, αλλά ένας συνασπισμός μικρότερων κομμάτων, όπου ο επαναστατικός μαρξισμός, που οραματιζόταν την προλεταριακή επανάσταση και τα σοβιέτ των εργατών, συγκρουόταν με τον πολιτικό ρεαλισμό των συνδικαλιστών που πάλευαν για τη βελτίωση της κατάστασης της εργατικής τάξης.
Οι διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις στο δρόμο δε στάματησαν.

Οι κομμουνιστές έχαναν διαρκώς έδαφος, καθώς οι ηγέτες του «Σπάρτακου», η Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Καρλ Λίμπκνεχτ, δολοφονήθηκαν τον Ιανουάριο του 1919 από παρακρατικά όργανα των σοσιαλδημοκρατών.
Η επισφαλής τάξη τηρούνταν από το στρατό και τις τυχοδιωκτικές παραστρατιωτικές ομάδες των Freicorps, οι οποίες δρούσαν ανεξέλεγκτα και εκτελούσαν επαναστάτες - όπως τον συγγραφέα Γκουστάβ Λαντάουερ.
Φυσικά δεν έλειπαν οι απόπειρες πραξικοπήματος είτε από το στρατό είτε από παραστρατιωτικές ομάδες, μεταξύ των οποίων και το πρώτο και αποτυχημένο πραξικόπημα του Εθνικοσοσιαλιστικού Γερμανικού Εργατικού Κόμματος (NSDAP) του Χίτλερ το 1923.

Από το 1923 μέχρι το 1929 ήταν μια εποχή σχετικής ηρεμίας. Η γερμανική οικονομία τονώθηκε χάρη στα δάνεια από το εξωτερικό που της επέτρεψαν να αντιμετωπίσει την οικονομική ύφεση, να εκσυγχρονίσει τη βιομηχανία της και να μειώσει την ανεργία.
Οι Σοσιαλδημοκράτες συνέχιζαν να κατέχουν την πλειοψηφία στο Ράιχσταγκ, αλλά κατηγορούνταν ότι έδειχναν ιδιαίτερο ζήλο στην καταστολή των αριστερών επαναστατικών ομάδων και άφηναν στο απυρόβλητο τους ακροδεξιούς.
Το 1929 έρχεται η παγκόσμια οικονομική κρίση. Η δανειοδότηση από το εξωτερικό σταματάει και η γερμανική βιομηχανία παραπαίει, με την ανεργία να ανεβαίνει στα ύψη. Μαζί με τη βιομηχανία παραπαίει και η κυβέρνηση. Οι ναζί καταλαμβάνουν τους δρόμους, οργανώνοντας πογκρόμ κατά των Εβραίων και οδομαχίες με τους κομμουνιστές και τους σοσιαλιστές. Στις εκλογές του 1932 το ναζιστικό κόμμα βγαίνει πρώτο και στις επαναληπτικές εκλογές που έγιναν εν μέσω πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού χάους το κόμμα παίρνει και την απαραίτητη πλειοψηφική κυριαρχία (να σημειώσουμε ότι ένα χρόνο πριν την κρίση του 1929, το ναζιστικό κόμμα είχε εκλογικό ποσοστό κάτω από 3%).
...και οι παλιοί αριστοκράτες -σε συνεργασία με τους νέους βιομηχάνους- θα στηρίξουν τον Χίτλερ.
Και έτσι η Δημοκρατία της Βαϊμάρης λαμβάνει τέλος. Ακολουθούν μερικές από τις πιο μαύρες σελίδες της ανθρώπινης ιστορίας.
Έτσι κι αλλιώς, αφού η δημοκρατία εγκαινιάστηκε πάνω στις άγριες δολοφονίες των ηγετών του εργατικού κινήματος, δεν είναι περίεργο που κατέληξε στη ναζιστική θηριωδία.