ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ 1960 ΓΡΑΦΕΙ Ο ΜΑΝΟΥΣΟΣ Γ. ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ Η ζωή κυλάει με μεγάλη ταχύτητα και κάποια στιγμή χωρίς καλά καλά να το συνειδοτοποιήσει κανείς, ξυπνάει με κατάλευκα μαλλιά,κι αναπολεί τα περασμένα.Ο ηλικιωμένος σκέπτεται το παρελθόν διότι "έχει φάει τη ζωή με το κουτάλι", αντίθετα ο νέος δεν έχει παρελθόν, αλλά ονειροπολεί το μέλλον που έχει μπροστά του. Μέσα και εργαλεία που χρησημοποιούσαν οι παλιότεροι αγροτικοί κι όχι μόνο πληθυσμοί, τα βρίσκετε σήμερα σε λαογραφικά μουσεία, και μουσεία βιομηχανικής αρχαιολογίας.Είμαι γεννημένος το 1948 και δεν θυμάμαι το νερόμυλο, και τα παιδιά μου δεν γνώρισαν τα κάρα , το αργαλειό ή το αλέτρι που όργωναν οι αγρότες τα χωράφια τους. Περιγράφω -για να γνωρίσουν οι νεότεροι, εικόνες από τα Χανιά, την πόλη του 60, και να θυμηθούν οι παλιότεροι¨ Στην δεκαετία του 60 θυμάμαι στην πόλη των Χανίων τα μικρά κάρα που τα τραβούσε ένα άλογο με το αναβάτη του .Τα χρησιμοποιούσε ο αγροτικός πληθυσμός, για να μεταφέρει τα αγροτικά του προϊόντα στα εμπορομανάβικα χονδρικής πωλήσεως, έξω από την Δημοτική αγορά των Χανίων, ή σε ένα είδος λαϊκής που ονομαζόταν¨ «Υπαίθριος Αγορά Παραγωγών»,γιατί τότε δεν υπήρχαν λαϊκές στις συνοικίες, και βρισκόταν δίπλα στην Πυροσβεστική, εκεί που είναι τώρα το Δημοτικό πάρκινγκ. Εκτός από τα μικρά κάρα υπήρχαν και τα μακρύκαρα- κάρα μακρόστενα ζεμένα συνήθως με δύο άλογα, τα οποία χρησιμοποιούντο ως φορτηγά και μετέφεραν τσιμέντα κι άλλα εμπορεύματα, από τα μικρά φορτηγά πλοία τα μότορ σιπς που ερχόταν στο παλιό λιμάνι. Η δεκαετία του 60 ήταν δεκαετία ανάπτυξης αλλά ταυτόχρονα, και μαζικής μετανάστευσης. Οι αγροτικοί πληθυσμοί λιμοκτονούσαν. Ζούσαν σε σπίτια χωρίς δρόμους, χωρίς ρεύμα χωρίς τουαλέτες χωρίς κεντρική θέρμανση και ύδρευση. Παράλληλα στις προηγούμενες δεκαετίες και μέχρι τότε, δεν υπήρχε ή μέθοδος της αντισύλληψης στις γυναίκες , ούτε χρησιμοποιούσαν προφύλαξη οι άνδρες, με αποτέλεσμα να κάνει σχεδόν 10 και 12 παιδιά κάθε οικογένεια, από τα οποία πολλά από αυτά πέθαιναν λίγο μετά την γέννα. Όσοι χωρικοί κατέβαιναν στην πόλη αν είχαν λίγα χρήματα αγόραζαν κανένα παλαιό σπίτι στην παλιά πόλη, ή έκτιζαν ένα αυθαίρετο μικρό κτίσμα στις παρυφές της πόλης. Στο παλιό λιμάνι των Χανίων υπήρχε οργασμός δραστηριοτήτων. Από τα φορτηγά καράβια ξεφόρτωναν οι λιμενεργάτες με γερανούς τα εμπορεύματα. Πιο κάτω οι ψαρότρατες με πλήρωμα ντόπιο πληθυσμό, φτωχούς ναυτεργάτες από διάφορα χωριά, άλλες έφευγαν παίρνοντας προμήθειες τρόφιμα για το πλήρωμα και παγοκολώνες, για τα ψάρια που θα έπιαναν στα δίκτυα τους, και άλλες ερχόταν από την Αφρική. Ήταν τιγκαρισμένες συνήθως οι ψαρότρατες με ολογέμιστα τα αμπάρια τους με μεγάλο αριθμών τελάρων πρώτων ψαριών, που αφθονούσαν τότε στις ακτές της Μεσογείου. Όταν ερχόταν οι ψαράδες από το ταξίδι τους δεν παρέλειπαν να επισκεφθούν και τους οίκους ανοχής της οδού Μίνωος, έναντι της Ανατολικής Τάφρου για ένα γρήγορο «άδειασμα.» Τα μαγειρεία πέριξ του λιμεναρχείου υποδεχόταν τους λιμενεργάτες και τα πληρώματα των καϊκιών και των φορτηγών, για ένα κρασί στο διάλλειμα, και τα καφενεία για τσικουδιές και καφέδες. Λίγα μέτρα παρακάτω ήταν ένα τελωνειακό φυλάκιο με ένα βλοσυρό τελωνοφύλακα και ακριβώς απέναντι το μεγάλο παραδοσιακό κτίριο του τελωνείου Χανίων. Λίγα τα ταξί τότε στην πόλη, τα αναπλήρωναν στο μεταφορικό τους έργο οι άμαξες που είχαν στέκι έξω από το Α/ γυμνάσιο αρένων. Την εποχή εκείνη υπήρχε πλήθος πλανοδίων μικροπωλητών στους δρόμους, -μη βρίσκοντας άλλη παραγωγική εργασία,- παιδιά και οικογενειάρχες πουλώντας σχεδόν τα πάντα στους πάντες. Στην οδό Χατζημιχάλη Γιάνναρη λειτουργούσε το οινοπωλείον -ταβέρνα¨ «η βουλή.» Ήταν έμφορτο από βαρέλια με εκλεκτό κρασί παλαιό και της ίδιας χρονιάς , για όλα τα γούστα. Είχε διακόσμηση λαϊκών καλλιτεχνών με απεικονίσεις

λαϊκών τύπων με μουστάκι να ευφραίνονται από τον γευστικό οίνο που¨ κατά το λαϊκό γνωμικό «ευφραίνει την καρδίαν και την κοιλίαν.» Η σπεσιαλιτέ της «βουλής» ήταν τα μπακαλιαράκια όπου τότε ήταν πολύ φθηνά, και τα τιμούσαν δεόντως οι Χανιώτες. Ο κόσμος επίσης τα βράδια συνωστιζόταν σε ουρές, έξω από τους κινηματογράφους της πόλης για να δει τους αγαπημένους του πρωταγωνιστές των Ελληνικών ή ξένων ταινιών.