Το μεγάλο στοίχημα της Ευρώπης: Υποχείριο ή πολιτικό αντίβαρο; Του Γιώργου Σωτηρέλη
10:03, 24 Μαρ 2012 | tvxsteam tvxs.gr/node/89060
Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος έχει βρεθεί στη δίνη ενός «αχαλίνωτου καπιταλισμού», ο οποίος χαρακτηρίζεται από την ανάδειξη τεράστιων ολιγοπωλιακών οικονομικών μονάδων, που διαθέτουν, πέρα από την οικονομική τους ισχύ, ισχυρότατα μέσα επιβολής και ιδεολογικής χειραγώγησης.
Πρόκειται στην πραγματικότητα για γιγάντιες ιδιωτικές εξουσίες, που κινούνται στην γκρίζα ζώνη της παγκοσμιοποίησης και περισφίγγουν, σαν ιστός αράχνης, τα εθνικά κράτη, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να επιβάλουν την ανατροπή των πολιτικών και κοινωνικών κατακτήσεων των δύο τελευταίων αιώνων.
Η εθνική κυριαρχία βάλλεται πανταχόθεν ενώ και η πολιτική δημοκρατία κλυδωνίζεται, καθώς οι κυβερνήσεις εμφανίζονται όλο και περισσότερο εξαρτημένες από αδίστακτα κερδοσκοπικά συμφέροντα, που κινούνται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς προκειμένου να καταστήσουν την πολιτική θεραπαινίδα των αγορών. Αναπόφευκτη δε συνέπεια είναι η ραγδαία εκθεμελίωση σημαντικών προγεφυρωμάτων της κοινωνικής και ατομικής ελευθερίας, με αιχμή του δόρατος την συρρίκνωση των κοινωνικών και συλλογικών δικαιωμάτων, την αχρήστευση της συλλογικής αυτονομίας και την αδίστακτη εμπορευματοποίηση ζωτικής σημασίας δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών.
Είναι προφανές ότι η μόνη απάντηση στις τυφλές και αδιέξοδες λογικές των αγορών –αλλά και των διεθνών οργανισμών που αποτελούν την μακρά χείρα τους– είναι η αναβίωση της πολιτικής. Πολιτική, βέβαια, στην σημερινή συγκυρία, σημαίνει πρώτα και πάνω απ’όλα, διαδικασίες εγρήγορσης, αμφισβήτησης και εξέγερσης, όπως αυτές που εκτυλίσσονται στις «γειτονιές του κόσμου» και αποβλέπουν στην θωράκιση του δημόσιου συμφέροντος, δηλαδή του συμφέροντος των πολλών, απέναντι στην ιδιωτική ασυδοσία των ολίγων. Πολιτική, όμως, σημαίνει ταυτόχρονα και ριζική αναμόρφωση των εθνικών και υπερεθνικών θεσμών, προκειμένου να αντιμετωπισθεί ο «φονταμεναλισμός των αγορών», με πρώτη προτεραιότητα τον δραστικό περιορισμό της στυγνής κερδοσκοπίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Στο σημείο αυτό ανακύπτει ο ιδιαίτερος ρόλος που καλείται να διαδραματίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, κατ’επέκταση δε και οι ιδιαίτερες ευθύνες που επωμίζεται η πολιτική τάξη της ευρωπαϊκής Ένωσης –και ιδίως οι πλέον προοδευτικές εκδοχές της– να αποκαταστήσει, στις δύσκολες και περίπλοκες συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, μια νέα ισορροπία με τις οικονομικές δυνάμεις και τις ιδιωτικές εξουσίες, μέσω ισχυρών υπερεθνικών θεσμών δημοκρατικού και κοινωνικού ελέγχου.
Ελλάδα: Ιδανικό πειραματόζωο
Έως τώρα, δυστυχώς, οι πολιτικές ηγεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδείχθηκαν κατώτερες των περιστάσεων. Ωστόσο, η ραγδαία χειροτέρευση των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών και ταυτόχρονα η διαφαινόμενη αλλαγή πολιτικού κλίματος στις τρεις ισχυρότερες χώρες της ευρωπαϊκής Ένωσης φαίνεται να ευνοούν την ταχύτερη πλέον προώθηση της πολιτικής της ενοποίησης, στο πλαίσιο βέβαια των αργόσυρτων και χρονοβόρων διαδικασιών που χαρακτηρίζουν την λεγόμενη «κοινοτική μέθοδο».
Όπως φαίνεται, τον καταλύτη για μια τέτοια εξέλιξη αποτέλεσε, έστω και χωρίς την θέλησή της, η χώρα μας, η οποία την τελευταία διετία βρέθηκε, δυστυχώς, στη δίνη αναπάντεχων εξελίξεων, λόγω των αλλεπάλληλων, κρίσιμων και συχνά εγκληματικών λαθών της ιθύνουσας πολιτικής τάξης της (η κατανομή και ο καταλογισμός των οποίων δεν είναι του παρόντος). Οι εξελίξεις δε αυτές την κατέστησαν, εν τέλει, ιδανικό πειραματόζωο για να δοκιμασθούν ορισμένες «νέες» συνταγές, για την παράκαμψη των εγγυήσεων του εθνικού κράτους ως προς την προστασία κρίσιμων συλλογικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να μας παρασύρει σε έναν στείρο αντιευρωπαϊσμό. Η αναγκαία σήμερα υπεράσπιση του συνταγματικού πατριωτισμού, απέναντι σε ενδοτικές λογικές που ευνοούν την υπέρμετρη αποδυνάμωση της εθνικής κυριαρχίας και της κοινωνικής συνοχής, δεν πρέπει να ταυτίζεται με τις οιμωγές ενός διάχυτου συνταγματικού λαϊκισμού, που βαφτίζει αντισυνταγματικό κάθε τι το μη πολιτικά αρεστό και ανακαλύπτει παντού «εθνική μειοδοσίες».
Πρέπει να καταστεί σαφές, προς κάθε κατεύθυνση, ότι η προσχώρηση της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση σημαίνει εξ ορισμού δραστικούς περιορισμούς της εθνικής κυριαρχίας.
H EE ως πολιτικό ανάχωμα
Αυτοί οι περιορισμοί, σήμερα, πρέπει να αντιμετωπίζονται πράγματι με περίσκεψη, διότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει καταφέρει έως τώρα να πείσει για την πολιτική της αυτονομία απέναντι στις αγορές, παρά τα κάποια βήματα που έγιναν το τελευταίο διάστημα.
Ωστόσο, συν τω χρόνω η περιχαράκωση στην εθνική κυριαρχία θα έχει όλο και σχετικότερη αξία, διότι οι πολιτικές απαντήσεις, σε εθνικό επίπεδο, είναι εξ ορισμού περιορισμένης εμβέλειας και αποτελεσματικότητας απέναντι στις πανίσχυρες διεθνείς αγορές (και, βεβαίως, είναι ακόμη λιγότερες όταν μια χώρα έχει φτάσει στα όρια της χρεωκοπίας και εξαρτάται τόσο καθοριστικά από τους δανειστές της).
Το μεγάλο λοιπόν ζητούμενο είναι η ανάδειξη μιας ουσιαστικής και ισχυρής ευρωπαϊκής κυριαρχίας, με όρους δημοκρατίας, ελευθερίας και ισοτιμίας, δηλαδή κατοχύρωσης όλων των βασικών κατακτήσεων του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού. Με άλλα λόγια, το μεγάλο ζητούμενο είναι το να καταστεί σταδιακά η Ευρωπαϊκή Ένωση πραγματικό θεσμικό και πολιτικό ανάχωμα απέναντι σε μια μελλοντική ολιγαρχία των αγορών, το φάντασμα της οποίας, δυστυχώς, πλανάται ήδη πάνω από τον κόσμο...
Ο συγγραφέας είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών